وبینار نقد دیوان مستوره کردستانی برگزار شد

وبینار نقد و بررسی دیوان مستوره کردستانی به همت کتابخانه مستوره کردستانی بوکان با همراهی جمعی از دوستداران کتاب در پلتفرم اسکای روم برگزار شد. در این جلسه منتقدان بخش هایی از دیوان مستوره را واکاوی نموده و ارتباط و تاثیرپذیری وی از شاعران کرد و فارس هم دوره خود را بررسی کردند.
در ابتدای جلسه خانم پروین عبداله زاده مسئول کتابخانه مستوره کردستانی زندگینامه مختصری از ماه شرف خانم اردلان متخلص به مستوره ارایه کرد و افزود: مستوره در سال 1184 در سنندج در خانواده ای اهل علم و هنر و ادب به دنیا آمد و از کودکی با خواندن و نوشتن آشنا شد. بعد از ازدواج با خسرو خان اردلان حاکم سنندج به کتابخانه ششصد ساله اردلان ها دسترسی یافت و چون همسرش نیز اهل شعر بود بیشتر او را به سرودن تشویق کرد. مستوره اولین زنی است که درحوزه تاریخ با نگارش کتاب «کردان اردلان» قلم زده و جزو معدود زنانی است که کتاب شرعی برای زنان به رشته تحریر درآورده است. این زن تاریخ نگار، شاعر و خطاط چند سال بعد از وفات همسرش به علت اختلافات خاندان اردلان با قاجارها، همراه با خانواده به سلیمانیه کوچ کرد. یک سال بعد در 18 آذر 1226 شمسی در حالی که 44 سال بیشتر نداشت دار فانی را وداع گفت و در گورستان «گردی سه یوان» سلیمانیه به خاک سپرده شد.
دکتر مهری پاکزاد به عنوان اولین منتقد به بررسی سبک و وزن اشعار مستوره پرداخت و گفت: مستوره یک مورخ بود و به دلیل محیط سرشار از علم و ادب به شعر علاقه مند شد و با علوم بلاغی و دینی زمانه ی خود نیز آشنا بوده است. مستوره را با توجه به دیوانی که در دسترس ماست، می توان شاعری آشنا به فن شعر دانست و من از اشعارش بوی سبک سعدی به مشامم می رسد هر چند از قافیه و ردیف های حافظ هم پیروی کرده است. این استاد دانشگاه غزلهای عاشقانه مستوره را فاقد احساسات زنانه دانست و تاکید کرد: اگر کسی شعرهای عاشقانه مستوره را بخواند، متوجه نخواهد شد که آن را یک زن سروده است هر چند که عفت کلام مستوره در اشعارش خودنمایی می کند.
دکتر پاکزاد غزل را قالب غالب دیوان مستوره دانست و افزود: رسم شعرا در قرن سیزدهم سرودن غزل بود که مستوره هم از آن تبعیت کرده است و مثنوی های او به سبک وزن رایج اشعار اورامی شاعرانی مثل مولوی کرد و بیسارانی بیشتر بر وزن فعل فعلون در بحر متقارب مثمن اسلم سروده شده است.
ایشان با اشاره به تقطیع 20 غزل دیوان مستوره و استخراج بحر و اوزان آن تاکید کرد: تنوع وزنی در دیوان مستوره زیاد است و دو وزن بحر هزج و رمل بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده هست. افعال نرم و خوش آهنگ این دو بحر باعث شده تا بیشتر شاعران کرد و فارس از آن در سرودن شعر بهره ببرند.
این منتقد در پایان تصریح کرد: ما در شعر مستوره مثل پروین اعتصامی شاهکار شعری نداریم و بیشتر تکرار مضامینی است که در اشعار کلاسیک گذشتگان وجود داشته است. مستوره نثر لطیف و زیبا و عاشقانه دارد و ما شاهدیم که چقدر سوزناک در رثای همسرش خسرو خان مثنوی می سراید هر چند اشعارش در زمینه انتخاب واژه و مضامین نو به آن پختگی لازم نرسیده است.
سخنران بعدی دکتر صباح حسینی پژوهشگرو نویسنده از سقز بودند که  درسخنانی به بررسی ارتباط مستوره با شاعران همعصرش اعم از فارس و  کرد و همچنین میزان تاثیر پذیری وی از شاعران گذشته زبان فارسی پرداخت.
وی در ابتدا به عنوان پیش درآمد سخن به وجود زنان  فاضل و شاعر و نویسنده در گذشته درکردستان اشاره کرد و گفت: هرچند تا کنون  مستوره یکه تاز و یگانه  بوده و تاکنون  زنی با ویژگیهای علمی و شخصیتی وی شناسایی نشده اما به یقین  بوده اند زنانی که دارای فضل و علم بوده اما مقتضیات زمانه اجازه ظهور وبروز به آنها نداده است. وی به ذکر  نام  چند نفر از زنان شاعر واهل فضل  در سنندج و اطراف آن پرداخت وافزود:  بانو بهجت شجاعی ایلخانی زاده وزیری سنندجی ازجمله  این زنان بوده  که عمری کوتاه ولی آثار پرباری از خود به یادگار گذاشته است  .
حسینی در ادامه به ذکر نام چند نفر از شاعران فارس و صاحب نام عصر  مستوره  مثل :یغما جندقی، فروغی بسطامی، سروش اصفهانی، قاانی، میرزا محمد شفیع وصال پرداخت و گفت :ازمیان  این  شاعران  تنها شاعری که دردیوان مستوره نام وی به صراحت  ذکر شده یغما جندقی است که مستوره ازوی با عنوان ( میر اقلیم سخن حضرت  یغما ) نام می برد.
وی درادامه با ذکر شواهدی به تاثیر پذیری های مستوره از شاعرانی مثل حافظ و سعدی و صائب و مشتاق اصفهانی و....غیره پرداخت .
حسینی در بخش دوم سخنانش به ذکر نام  شاعران بزرگ  کرد عصر مستوره و ارتباط آنها با مستوره پرداخت و افزود: نالی، مولوی تاگوزی، مصطفی بیگ کردی ،عبدالرحمن بیگ سالم و....از بزرگانی هستند که همعصر و تقریبا هم سن مستوره بوده اند .
این منتقد ضمن بررسی ارتباط مستوره با نالی تصریح کرد :هزلیه ای که نالی خطاب به مستوره سروده و درآن  به کسر شان مقام وی پرداخته ازجمله  اشعاری است که هنوز علت واقعی آن مشخص  نشده است . وی افزود هرچند بعضی  از محققان  دلایلی را برای  این  کار نالی ازجمله اختلافات سیاسی امارت بابان و اردلان آورده اند؛ اما واقعیت آنست بسیار جای تعجب است شاعری بزرگ  و کم نظیر چون نالی که نماد نزاکت وادب است اینچنین در شعری  که  خودش  هم آن را برای مقام خود عار می داند به مستوره تاخته باشد. حسینی درادامه با استناد به هزلیه های سعدی افزود: سعدی درابتدای هزلیاتش می گوید که طبع وی چندان مایل به این گونه سخنان نبوده ولی افرادی وی را مجبور به  این کار کرده اند. دور نیست  نالی نیز قربانی تحریکات افرادی شده و اینچنین شعری سروده باشد و ما در تمام  دیوان نالی یک بیت که از نظر فکری شبیه  به هزلیه نالی خطاب به مستوره باشد نمی بینیم.
حسینی غزلی که سالها با نام مستوره در دیوان وی چاپ شده (گرفتارم به نازی چاوه کانی مه ستی فه تتانت ) را بر اساس مستندات موجود متعلق به مصطفی بیگ کردی دانست و در خاتمه تاکید کرد دیوان  مستوره به مقدمه ، زندگینامه نو و عالمانه و همچنین شرح و تصحیح تازه ای نیاز دارد که  امیدوارم  این  امر به  زودی  محقق شود.
این وبینار با خوانش اشعاری از مستوره و چند پرسش و پاسخ با منتقدان به پایان رسید.